“Ο ΛΟΓΟΣ”, του Καρλ Ντράγιερ

Η Λέσχη Κινηματογράφου Αγίου Νικολάου με δεδομένο το κλείσιμο των κινηματογραφικών αιθουσών προτείνει κάθε εβδομάδα μία ταινία την οποία μπορεί ο καθένας να αναζητήσει και να παρακολουθήσει (ψηφιακά αποθετήρια, διαδικτυακή ενοικίαση, υπηρεσίες streaming).

Αυτήν την εβδομάδα η ταινία που προτείνεται είναι μία από τις πιο σημαντικές ταινίες στην ιστορία του κινηματογράφου, «Ο Λόγος» του Καρλ Ντράγιερ.

Αντί περίληψης, παραθέτουμε αυτούσια την κριτική του φίλου της Λέσχης Γιάννη Μπακογιαννόπουλου από φύλλο της Καθημερινής το 1977.

Ο δημιουργός του «Πάθους της Ζαν ντ’ Αρκ» είναι ένας από τους λίγους μεταφυσικούς της οθόνης. Ο κινηματογράφος του πλάθει έναν κόσμο οριακό, στα ιδεατά σύνορα του πραγματικού και του εξωπραγματικού. Δε σκοπεύει εξαρχής ένα χώρο ψυχικό, δεν υποκύπτει σε καμιά ευκολία που του προσφέρει το κινηματογραφικό εργαλείο αντίθετα, στήνει μιαν απτή, αναγνωρίσιμη πραγματικότητα με ρεαλιστικά στοιχεία: φυσικούς χώρους, γυμνά ντεκόρ και πρόσωπα που, με τη γήινη, δυνατή παρουσία τους, θα επιτρέψουν καλύτερα τη μετάβαση σε μια άλλη διάσταση, έναν κόσμο που συνήθως μας διαφεύγει.

Έτσι, ενώ φαίνεται θρησκευόμενος και χριστιανός, ο Dreyer δεν «ίπταται» στους ουρανούς, αλλά παραμένει πάντα στην εξερεύνηση του καθαυτό ανθρώπου εδώ, πάνω στην Γη. Μέσα μας βρίσκονται όλες οι δυνάμεις, το Καλό και το Κακό, η μισαλλοδοξία και η αγάπη, η πίστη και η αδράνεια, ο δημιουργικός Λόγος και η νεκρή σκέψη. Απ’ αυτή την άποψη ενδιαφέρει και τους μη χριστιανούς θεατές της.

Το προφανές θέμα του Λόγου είναι από τη μία η αντιπαράθεση μιας φωτεινής, χαρούμενης αντίληψης του χριστιανισμού με μιαν άλλη, σκοτεινή και φανατική, που προσβλέπει μόνο στη μετά θάνατον ζωή, κι από την άλλη, το ξαναγέννημα στη ζωή με την πίστη στο Θεό και την αγάπη, περνώντας μέσα από τη σκοτεινή σήραγγα του θανάτου.

Όμως πόση γήινη δύναμη, πόση υλικότητα στη ματιά του Dreyer! Δεν είναι μόνο οι εικόνες αυτής της βαριάς, σχεδόν πρωτόγονης αγροτικής ζωής, ούτε οι κοινωνικοί και οικονομικοί προσδιορισμοί των δύο οικογενειών, αλλά και η ίδια η παρουσία της ζωής ως αυτοδύναμης αξίας μέσα στο ίδιο το μυστικιστικό φινάλε, για το θαύμα.
«Ας τη σκεπάσουμε… δεν είναι πια εδώ η ψυχή της», λέει ο πατέρας στο γιο του, που κλαίει πάνω στο νεκρό σώμα της γυναίκας του. «Μα εγώ αγάπησα και το κορμί της!» απαντάει εκείνος και την κρατάει σφιχτά. Και τα τελευταία τους λόγια, όταν σφιχταγγαλιάζονται μετά την ανάστασή της, δεν είναι «αίνοι προς τον Πανάγαθον», αλλά «Η ζωή αρχίζει για μας! Η ζωή… Η ζωή!»

Και βέβαια, αυτός ο φιλοσοφικο-θρησκευτικός διαλογισμός μάς ενδιαφέρει τόσο περισσότερο, όσο η αισθητική του Dreyer φτάνει σε υψηλά επίπεδα. Είναι πριν απ’ όλα μια αισθητική της αναγκαιότητας και της έντασης, της έντασης μέσα από την αναγκαιότητα.
«Ό,τι δεν είναι απαραίτητο, εμποδίζει το δρόμο σου» έλεγε και συμπύκνωνε, απλοποιούσε, αφαιρούσε από την πραγματικότητα, ξεπερνώντας τα εμπόδια του νατουραλισμού. Χάρη στη φιλμική γραφή του, όλες οι δυνάμεις που διασκορπίζονται στην καθημερινή ζωή, γίνονται στο «Λόγο» κεντρομόλες, για να φτάσουν, «ξεκινώντας απ’ αυτό που μπορούν να δουν τα μάτια, να δημιουργήσουν το όραμα»: το όραμα που είναι η τέχνη, το «θαύμα» που είναι η ταινία.

Την Κυριακή 9 Μαΐου στις 19:30 θα γίνει ανοικτή διαδικτυακή συνάντηση – συζήτηση ξεκινώντας για την ταινία και όπου μας βγάλει. Για τη συμμετοχή στη συζήτηση εισάγετε την παρακάτω διεύθυνση στο πρόγραμμα περιήγησης σας (Chrome, Firefox, Safari) την ώρα της συνάντησης.
https://minedu-secondary.webex.com/meet/kpapadak